Xuất khẩu dệt may đang giảm tốc sau nửa đầu năm tăng trưởng mạnh. Bài toán lớn đặt ra là chuyển đổi xanh, số hóa và chủ động nguồn nguyên liệu.

Doanh nghiệp dệt may Việt Nam đang đối diện thách thức mới.

Tăng trưởng chậm lại sau giai đoạn bứt tốc

Ông Trần Như Tùng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), - cho biết, trong 8 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu dệt may đạt 30,7 tỉ USD. Nếu duy trì mức 4 tỉ USD/tháng trong những tháng cuối năm, toàn ngành có thể cán đích 48 tỉ USD.

Tuy nhiên, xuất khẩu dệt may đã có dấu hiệu chững lại. 6 tháng đầu năm, xuất khẩu tăng 10% so với cùng kỳ, nhưng tính đến hết tháng 8, mức tăng chỉ còn 7%. Nguyên nhân chính là tác động từ chính sách thuế mới của Mỹ. Trước mốc ngày 1.4, khách hàng dồn dập đặt hàng và yêu cầu giao gấp để kịp hưởng thuế cũ, dẫn đến tồn kho tăng cao. Từ tháng 6, nhu cầu mua sắm giảm tốc, khiến quý III và IV kém sôi động hơn.

Dù vậy, Việt Nam vẫn ghi dấu ấn quan trọng tại thị trường Mỹ. Trong 7 tháng, xuất khẩu hàng may mặc sang Mỹ đạt 9,5 tỉ USD, vượt Trung Quốc (7 tỉ USD). Thị phần của Việt Nam hiện chiếm 20%, cao hơn Trung Quốc ở mức 15%. Lợi thế này còn được củng cố nhờ mức thuế 20%, thấp hơn so với Ấn Độ và Trung Quốc, nên vẫn giữ được lợi thế cạnh tranh.

Bài toán chuyển đổi xanh và nội địa hóa nguyên liệu

Theo ông Tùng, khó khăn lớn nhất hiện nay là yêu cầu chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Chỉ khoảng 20-25% doanh nghiệp đủ khả năng đầu tư công nghệ xanh. Nếu không đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe, đặc biệt từ thị trường châu Âu, doanh nghiệp khó giữ đơn hàng.

Chuyển đổi số cũng là xu hướng bắt buộc nhằm minh bạch xuất xứ. Mỹ yêu cầu chứng minh nguồn gốc rõ ràng, trong khi hàng trung chuyển có thể chịu thuế tới 40%. Thiếu công nghệ, doanh nghiệp sẽ mất lợi thế.

Một thách thức khác là quy tắc xuất xứ trong các hiệp định thương mại tự do. CPTPP yêu cầu xuất xứ từ sợi, EVFTA yêu cầu từ vải. Nếu tiếp tục nhập nguyên liệu từ Trung Quốc, doanh nghiệp khó hưởng ưu đãi thuế. Do đó, phát triển ngành công nghiệp sợi - vải trong nước trở thành yêu cầu cấp bách.

Tuy nhiên, ông Tùng thừa nhận ngành dệt may vẫn chủ yếu “tự thân vận động”, thiếu liên kết. Đề xuất xây dựng các khu công nghiệp chuyên ngành nhiều năm qua chưa được triển khai do lo ngại ô nhiễm môi trường. Trong khi đó, công nghệ xử lý hiện nay đã có thể đáp ứng, nhưng tâm lý e dè của địa phương vẫn là rào cản lớn.

Tiến sĩ Trần Du Lịch cho rằng, chính sách thuế đối ứng của Mỹ chính là sức ép để Việt Nam đẩy mạnh nội địa hóa. Ông dẫn ví dụ Trung Quốc có “thủ phủ dệt may” Ninh Ba, với chuỗi sản xuất khép kín từ sợi đến may mặc. Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng một hệ sinh thái tương tự, tập trung ở một vùng như miền Trung, nếu có cơ quan đứng ra tổ chức và điều phối.

Các doanh nghiệp cần phải tìm lối đi mới thông qua chuyển đổi xanh, số hóa và phát triển công nghiệp hỗ trợ để giữ vững vị thế trên bản đồ xuất khẩu toàn cầu.

Theo Báo Lao Động